Een Word-versie van dit artikel kun je hier downloaden.
Reageren? stuur een mail naar arbeidstijden@gmail.com
Wel of geen lange diensten?
De Arbeidstijdenwet maakt het mogelijk om lange diensten te maken. De maximale toegestane arbeidsduur is 12 uur per dag, met een maximum van 60 uur per week.. Minimaal is dan een pauze van een kwartier verplicht. Voor nachtdiensten is de maximale duur verlaagd tot 10 uur . Bij hogere uitzonderingen en onder strenge beperkingen kan in de nachtdienst ook een aantal malen per jaar 12 uur gewerkt worden.
Door de structuur van de Arbeidstijdenwet kunnen werknemers niet permanent lange diensten werken. Op langere termijn moet de gemiddelde arbeidsduur namelijk zakken. Voor nachtdiensten is een gemiddelde arbeidsduur van 40 uur voorgeschreven gemeten over elke periode van 16 aaneengesloten weken
Er is veel onderzoek gedaan naar de gevolgen van langere werkdagen. Een goed samenvattend artikel is geschreven Peter Knauth in "Balanceren met arbeidstijden" van C. Baaijens en B. Jansen.
Nadelen van lange diensten:
Langere werkdagen hebben een nadelige invloed op de alertheid tijdens en vlak na het werk. Daardoor neemt de kans op fouten en ongevallen toe, ook tijdens het woon-werk verkeer.
Onderzoek wijst uit dat 12-urige diensten een 27% hoger risico opleveren in vergelijking met 8-urige diensten. Let wel, daar is het effect van het werken in de nacht niet bij opgeteld. In het algemeen blijkt dat nachtdienst 28% meer kans heeft op incidenten ten opzichte van een ochtenddienst. 12 uur werken in de nachtdienst leidt tot een grote vermindering van de veiligheid.
Langere werkdagen hebben bovendien tot gevolg dat werknemers langer bloot staan aan werkdruk en zware en gevaarlijke arbeidsomstandigheden.
Een aantal onderzoeken stelt dat door vermoeidheid, de productiviteit en prestaties van werknemers afnemen.
De gevolgen voor de gezondheid op langere termijn zijn niet zo duidelijk. Er zijn weinig onderzoeksgegevens bekend, maar het lijkt erop dat werknemers die jaren achter elkaar in 12-uursdiensten werken een hogere kans hebben op ernstige aandoeningen en ziektes.
Ook is aandacht voor het privéleven. Het draaien van lange diensten betekent immers dat een werknemer per dag minder prive tijd heeft. Zeker als we woon-werk verkeer optellen bij de werktijd. De kwaliteit van de vrije tijd neemt af door toenemende vermoeidheid en slaperigheid.
Mogelijke voordelen:
Er worden ook voordelen genoemd, vooral in de prive sfeer.. Door langer per dag te werken heb je meer vrije dagen. Een fulltime arbeidscontract kan dan al met 3 dagen van 12 uur bereikt worden. Dus meer tijd voor leuke dingen. Je bent ook minder reistijd kwijt.
Het verlengen van de werkdag levert ook interessante mogelijkheden op om drie ploegendienst sneller te laten roteren. In het volgende rooster zijn twee diensten verlengd naar 12 uur. Zo ontstaat er een voorwaartse snelle rotatie.
Snelle voorwaartse rotatie wordt in de roosterergonomie gezien als een roosterverbetering.
Door de verlenging van de dienst is het zelfs mogelijk om het werk in de nachtelijke uren te verkorten. Zo kan een 3 ploegendienst met een bedrijfstijd van 120 uur verdeeld over 5 dagen ook geroosterd worden in diensten van 10 uur verdeeld over 6 dagen.
Het is zeer de vraag of bovenstaand rooster als een verbetering gezien kan worden. De late diensten eindigenom 02:00 uur ’s nachts. Midden in het nachtvenster met bijbehorende verstoring van het bioritme. Ook is sprake van werken in het weekend. Veel werknemers ien dat als een groot nadeel. Daartegenover staat een aanzienlijke toename van vrije dagen en een snellere rotatie in vergelijking met een standaard drie ploegendienst.
Conclusies:
Op basis van onderzoek is het advies om langere werkdagen alleen met de nodige voorzichtigheid in te voeren. Liever niet dus. En zeker niet in nachtdiensten. Werken tijdens de nacht moet zoveel mogelijk voorkomen worden, gezien de risico's voor de veiligheid en gezondheid van werknemers.
En als het wel gebeurd dan met een aangepaste werklast, werkbelasting, taken en arbeidsomstandigheden. Er moeten voldoende pauzes worden ingelast. De minimale grens van een kwartier pauze op 12 uur werktijd is veels te kort.
Er moet aanvullend beleid zijn om vermoeidheid en de opstapeling van vermoeidheid te voorkomen of te minimaliseren. Bijvoorbeeld door veel hersteltijd tussen diensten te plannen en te zorgen voor een goede bezetting. Met te weinig mensen ontstaat in elke dienst snel problemen door oplopende werkdruk. Dat is een extra nadeel tijdens langere diensten.
Lange diensten? Geen goed idee.