De
laatste jaren worden er in veel bedrijven flexregelingen afgesproken. Ze
krijgen namen als flexbankregeling, jaarurenregeling, plus/minurenregeling
ect.. De economische crisis lijkt de behoefte aan dergelijke flexregelingen
alleen maar verder te hebben aangewakkerd.
Slimmer Werken/Plus-Min
roosters
Slimmer
Werken vertaalt zich in roosters waarin de werktijd wordt verlengd tijdens
perioden met een hoge werklast. De vaste personeelsbezetting is dan volgens
rooster vaker en/of langer aanwezig. Aan de andere kant wordt de werktijd
verlaagd tijdens een vermindering van de werklast.
Slimmer
Werkenroosters verdelen de vaste personeelsbezetting beter over de variatie in
werklast. Overwerken en de inzet van uitzendkrachten tijdens drukke perioden is
minder noodzakelijk. De gemiddelde arbeidsduur blijft wel op hetzelfde niveau
als voorheen.
De
gemiddelde arbeidsduur wordt veelal op jaarbasis berekend. Dat kan op
verschillende manieren:
-
Via
een jaarurennorm, dus door het aantal uren dat de fulltime werknemer op
jaarbasis werkt vast te leggen.
-
Via
een plus-minurensysteem, dus door over een langere periode (meestal een jaar)
de meer en minder dan de normale wekelijkse arbeidsduur gewerkte uren bij te
houden en tegen elkaar weg te strepen. Er zijn vele varianten. Systemen
verschillen in hoe lang een saldo mag blijven staan of hoeveel plus-/minuren
opgebouwd mogen worden. Vaak zijn in de cao al mogelijkheden opgenomen om plus-
en minurenregelingen op bedrijfsniveau uit te werken. Een waarschuwing is op
z’n plaats: een plus-/minurenregeling kan
in de praktijk gebruikt worden om te besparen op de kosten voor
overuren. Extra gewerkte uren zijn overuren, maar worden nu plusuren. De
overurentoeslag of toeslag voor afwijkend werk mag daarbij niet verdwijnen!
-
Via
een combinatie van beide.
Waarom wil de
werkgever dit?
Slimmer
Werken/Plus-Min roosters hebben een positief effect op de kosten. Eigenlijk is
het heel simpel. De bezetting wordt beter afgestemd op de pieken en dalen.
Daarmee verdwijnen overuren en leegloopuren. Met name het afbouwen van
leegloopuren levert geld op! De werkgever maakt dan geen kosten meer voor
werknemers die wel aanwezig zijn maar eigenlijk te weinig werk hebben. Ook de
afbouw van het aantal overuren is natuurlijk zeer aantrekkelijk voor de
werkgever.
Waarom wil de
werknemer dit?
Tja,
meestal zijn er heel weinig voordelen te ontdekken in slimmer Werken/Plus-min
roosters. Harder (en meer) werken tijdens drukke en rustige perioden, verlies
van overurentoeslag, meer onregelmatigheid in het rooster, verlies van
werkgelegenheid omdat het bedrijf dezelfde bedrijfstijd met minder mensen kan
afdekken.
Door
een goed gerichte strategie kunnen echter wel voordelen binnen gehaald worden.
Doe een voorstudie naar de
eisen en wensen van werknemers!
In
de ontwerpfase van Slimmer Werken/ Plus-Min roosters is een voorstudie naar de
oordelen, knelpunten, eisen en wensen van werknemers ten aanzien van hun
werktijden en de optimale combinatie van werk en privé, van groot belang. Te
vaak wordt bij het ontwerpen van roosteralternatieven alleen gekeken naar de
belangen van de werkgever. Door middel van een voorstudie kunnen de eisen en
wensen van werknemers scherp in kaart gebracht worden en als gelijkwaardig
belang bij het ontwerpen van een rooster worden betrokken. Deze voorstudie
wordt gelijktijdig met de werklastanalyse uitgevoerd. Beide liggen aan de basis
voor het ontwerpen van een nieuw rooster.
Voorwaarden bij Slimmer Werken/ Plus-Min roosters:
A.
Maak
afspraken over de zeggenschap van werknemers over hun werktijden. De nieuwe
roosters kunnen voor werknemers een kans zijn om werk en privé beter op elkaar
af te stemmen. Werkgevers zien dit vaak niet als prioriteit. Als werknemers
zelf ook invloed kunnen hebben op de momenten waarop gewerkt wordt, voelt de
werkgever dit meestal als een verlies. De beschikbaarheid van de werknemer
wordt bij uitbreiding van zeggenschap immers beperkt. Zie voor uitwerking
hiervan de volgende paragraaf.
B.
De
werktijden dienen altijd via vooraf afgesproken roosters te worden vormgegeven,
zodat duidelijk is waarvan afgeweken wordt en welke grenzen vervolgens van
toepassing zijn. Vooraf moet dus duidelijk zijn hoe er in piekperiodes wordt
gewerkt, en hoe in dalperiodes. Or en pvt hebben instemmingsrecht op deze
roosters. Het mag dus niet door ad hoc maatregelen en afspraken.
C.
Maak
afspraken over de bandbreedte waarbinnen de maximale en minimale werkweek zich
moet bewegen. Er zijn diverse voorbeelden denkbaar:
-
Maximaal
45 uur per week gedurende maximaal 13 weken per jaar.
-
Gedurende
één aaneengesloten periode van 13 weken per jaar mag de gemiddelde werkweek
stijgen. In dit model gelden de volgende grenzen:
o voor 2- en
3-ploegendiensten maximaal gemiddeld 40 uur per week;
o voor
5-ploegendiensten gemiddeld maximaal 36 uur per week;
-
Gedurende
een totaal van 13 weken per jaar extra diensten boven rooster invullen. Per
week niet meer dan 1 dienst extra, aansluitend aan een reeks. Het inplannen van
een extra nachtdienst is niet toegestaan.
-
Compensatie
van te veel gewerkte uren volgens een voorkeur:
1. direct
volgend na lange werkweken;
2. binnen de
cyclus van het rooster;
3. in ieder
geval binnen 13 weken.
-
Een
week langer gewerkt dan normaal, dan onmiddellijk compenseren met een kortere
werkweek. Of als er een aantal weken langer is gewerkt onmiddellijk compenseren
met een periode waarin er gemiddeld minder wordt gewerkt.
-
Per
13 weken altijd gemiddeld 38 uur
werken.
-
Maximale
werktijd 45 uur per week, minimale werktijd 32 uur per week. Gemiddeld op
jaarbasis 38 uur
D.
Spreek
ergonomische en sociale roostervuistregels af voor het inroosteren van plus- en
minuren. Bijvoorbeeld:
-
maximaal
4 nachtdiensten aaneengesloten;
-
geen
uitbreiding van de bedrijfstijd in de nacht als dat betekent dat mensen meer
nachtdiensten moeten gaan werken. In zulke gevallen overschakelen naar meer
personeel of een extra ploeg;
-
uitbreiding
van de bedrijfstijd in het weekend beperken en met zo min mogelijk negatieve
gevolgen voor de werknemers. Extra gewerkt in het weekend dan bijvoorbeeld
compenseren door een extra vrije weekenddag.
E.
Roosterwijziging
ruimschoots (liefst 28 dagen) van tevoren bekend maken.
F.
Vast
periodeloon (waaronder inkomen bij ziekte en vakantie).
G.
Heldere
systematiek waarmee plus- en minuren verrekend worden Een eenvoudig systeem met
enkel de mogelijkheid van een positief urensaldo, verdient de voorkeur. Een
negatief urensaldo is dan altijd voor rekening van de werkgever.
H.
Goede
registratie van min- en meeruren, met het recht van de werknemer op inzage te
allen tijde, en regelmatig overzicht van de saldo voor bond en/of OR/PVT.
I.
Maak
een afspraak over de periode waarover afrekening van plus-/minuren plaatsvindt.
Bij voorkeur per kwartaal, maar minimaal één keer afrekenen per jaar. Er is dan
feitelijk sprake van een jaarurennorm . Soms wordt dan afgesproken dat een
aantal plusuren meegenomen kan worden in de volgende periode. Daar zijn we niet
voor. Minuren zijn altijd het leegloop risico van de werkgever.
J.
Het
is niet verstandig om ADV-/roostervrije uren in het saldo in te brengen.
Daarvoor zijn deze uren niet bedoeld. Werknemers kunnen bovendien de
zeggenschap over de opname van deze dagen verliezen.
K.
Heldere
definitie van overwerk. Overwerk is te definiëren als werken boven het aantal
uren volgens rooster (dat kan dus een rooster met meer uren zijn of met minder
uren); of als uren boven een vaststaand aantal per week. Bedenk dat een andere
definitie van overwerk ten koste kan gaan het recht op toeslag voor overwerk of
afwijkende werktijd in situaties waarin dat recht er voorheen wel was. In dat
geval moet daar dus een compensatie voor afgesproken worden.
L.
Het
systeem heeft geen effect op de opbouw van vakantie. Bij de opname van vakantie
wordt het aantal uren afgeboekt dat volgens rooster op die dag zou worden
gewerkt. Als de piek in de zomerperiode valt is dat ongunstig voor de
werknemers, immers zij zullen in de regel meer uren van hun vakantietegoed
moeten afschrijven. Dit kan reden zijn om ook hiervoor een stukje compensatie
te vragen. Voorbeeld: 3 weken vakantie opnemen in een 5x9 periode betekent 15
uur extra vakantie-uren afschrijven. Dan is 5 tot 10 uur compensatie te
rechtvaardigen, immers eventuele voordeel in
dalperiode van max. 10 uur zijn, uitgaande van 25 vakantiedagen.
M.
Bij
ziekte moet het systeem neutraal uitwerken. Dat betekent dat tijdens ziekte
geen uren van de urenbank worden opgebouwd of afgeschreven
N.
Spreek
uitzonderingsbepalingen af voor ouderen en werknemers die vanwege lichamelijke
of sociale (werk en privé) redenen niet mee kunnen in het flexibele systeem:
vrijstelling of vrijwilligheid.
O.
Extra
flexibiliteit van de werktijd van werknemers moet ook ten voordele van de
mensen komen. Bijvoorbeeld door korter te gaan werken. Uitgangspunt is dat
minimaal de eventuele gevolgen voor de overwerkvergoeding worden gerepareerd of
gecompenseerd. Maar de verdiensten voor de werkgever, vooral gelegen in het
verminderen van leegloop, zijn veel groter. Dus is er onderhandelingsruimte
t.b.v. de voordelen voor werknemers. Dat kan in verschillende vormen worden
gegoten. Zie verderop in dit stuk.
P.
Spreek
een proefperiode af van een half jaar of een jaar, waarna het systeem wordt
geëvalueerd en zonodig wordt bijgesteld. Zorg ervoor dat de afspraak zo is
gemaakt dat het systeem stopt tenzij verlenging wordt overeengekomen.
Q.
Let
op sluipende bedrijfstijdverlenging (dat is het geval bij almaar stijgend
aantal plusuren). In dat geval moet worden overgegaan op een ‘hoger’
ploegendienstrooster.
Basisvoorwaarden voor
Succes.
De
analyse van het werkaanbod, de regels waarbinnen de roosters ontwikkeld mogen
worden én de kwaliteit van het arbeidstijdenmanagement zijn basisvoorwaarden.
Zij bepalen de speelruimte in het bedrijf. Bedrijven met een zwakke reputatie
op dit gebied zijn eigenlijk niet geschikt voor Slimmer Werkenroosters. De
speelruimte voor flexibele roosters moet dan zo beperkt mogelijk worden
gemaakt.
Bij
Slimmer Werken moet altijd worden afgewogen hoe de variërende bedrijfstijd
anders kan worden opgevangen dan door de roosters te variëren. Denk daarbij
aan: extra mensen in dienst, combineren van verschillende soorten
ploegendiensten en/of inzetten van deeltijdcontracten, technologische
aanpassingen (bijvoorbeeld inbouwen van buffers om slappe en drukke tijden op
te vangen, et cetera.).
Nogmaals,
een goed arbeidstijdenmanagement is onontbeerlijk om bij Slimmer
Werkenprocessen een passend rooster te ontwerpen dat voldoet aan de moderne
ergonomische en sociale eisen. Er moet eerst op bedrijfsniveau worden overlegd
voordat wordt overgegaan op het toepassen van een plus-/minurenregeling.
Flexibiliteit
kan immers op meer manieren worden opgevangen. Overwerk is een eenvoudige
methode. Een aanpassing van het reguliere rooster kan soms al voldoende
bijdragen. Zaken die aan de orde moeten komen zijn bijvoorbeeld:
- analyse werkaanbod;
- inventarisatie wensen en voorkeuren
werknemers;
- vaststellen bezettingseisen;
- vaststellen bruto/netto en
reservebezetting;
- roosterontwerp;
- collectieve en individuele zeggenschap
over het rooster.
Disclaimer:
FNV Bondgenoten kan niet aansprakelijk worden gesteld voor enige schade, in welke vorm dan ook, die voortvloeit uit informatie op deze website. Evenmin kan FNV Bondgenoten aansprakelijk worden gesteld voor enige schade die voortvloeit uit het gebruik, het onvermogen tot gebruik of de resultaten van het gebruik van informatie op deze site.
Alle informatie, voorbeelden en suggesties zijn samengesteld en geschreven met uiterste zorgvuldigheid. We kunnen echter niet garanderen dat alle informatie juist is.
FNV Bondgenoten is aansprakelijk voor de inhoud van door bezoekers geplaatste reacties. Reacties worden enkel op risico van de schrijver geplaatst. FNV Bondgenoten kan niet instaan noch aansprakelijk gesteld worden voor de inhoud van reacties.
