FNV Bondgenoten: zelfde behandeling ultravroege en ultralate diensten als nachtdiensten

Persbericht.

Diensten die starten of eindigen tussen 0:00 uur en 06:00 uur – de zogenaamde ultravroege en ultralate diensten – hebben vergelijkbare impact op werknemers als nachtdiensten. Daarom moeten ze ook met dezelfde maatregelen omkleed worden. Dat vindt FNV Bondgenoten naar aanleiding van een onderzoek naar de ervaringen van mensen met werken in de randen van de nacht. De resultaten van het onderzoek maakt de bond vandaag bekend, op de dag met de kortste nacht.

Grote impact

In het onderzoek geven werknemers die te maken hebben met ultravroege en ultralate diensten aan, dat hun werktijden grote impact hebben op hun leven. Ze hebben last van verminderde alertheid, slapen korter en kunnen na hun dienst moeilijker inslapen. Ook leveren de werktijden problemen op in combinatie met het privéleven.

Opvallend is dat de problemen bij ultralate diensten twee keer zo groot zijn als bij ultravroege diensten. Ook is er een verschil tussen generaties: oudere werknemers (vanaf 40 jaar) hebben meer problemen met ultralate diensten dan jongeren werknemers (tot 40 jaar). Zorgwekkend is dat werknemers aangeven veel meer uren in ultravroege en ultralate diensten te werken dan contractueel is overeengekomen.

Ideale slaapperiode

Werknemers ervaren de ultralate diensten als extra problematisch. Dat is goed te verklaren: de ideale slaapperiode is tussen 22:00 uur en 07:00 uur. Dus mensen die ultravroeg moeten werken, krijgen nog best een behoorlijk deel van die ideale slaap. Werk je ultralaat, dan wordt je gedwongen te slapen als je biologische systeem zich al weer opmaakt voor een nieuwe dag.

Volgens Sam Groen, beleidsadviseur Arbeidstijden bij FNV Bondgenoten, zit daar ook het probleem: “Als je regelmatig van die ultralate diensten werkt, heb je eigenlijk een verkapte nachtdienst. Maar zonder de beschermende randvoorwaarden die daar bij horen. Na een nacht werken is je alertheid een stuk minder, vergelijkbaar met de alertheid die je hebt als je de maximaal toegestane promillage in je bloed hebt. Je bent dan letterlijk slaapdronken. Dat brengt allerlei risico’s met zich mee. Op de werkvloer zelf, maar bijvoorbeeld ook als mensen na hun dienst naar huis rijden.”

Beperken

FNV Bondgenoten wil dat werken in de randen van de nacht zoveel mogelijk beperkt wordt. Groen: ”Gezien de grote risico’s voor werknemers, is het verstandig om te gaan kijken of werkzaamheden die tijdens ultravroege en ultralate diensten worden gedaan, ook niet gewoon overdag kunnen worden uitgevoerd. En moet het dan per se op die tijden, dan hebben werkgevers een verantwoordelijkheid om  goed in te spelen op de gevolgen voor hun mensen, net zoals ze bij nachtdiensten moeten doen.”

Het gaat dan bijvoorbeeld om beperking van de arbeidsduur, om ergonomisch roosteren, maar ook over voorlichting over goed slaapgedrag, het beschikbaar stellen van gezonde voeding of het verzorgen van vervoer van en naar het werk.

Arbeidstijdenwet

Groen: “De Arbeidstijdenwet wordt binnenkort geëvalueerd. Bij de vorige herziening van die wet zijn de normen voor het werken in het nachtelijk venster verruimd. Dit onderzoek geeft in ieder geval aanleiding om de wet op dit punt weer aan te scherpen.”

Het onderzoek naar werken in de randen van de nacht werd uitgevoerd op basis van een enquête via de website van de bond. Dat leverde 2700 bruikbare, ingevulde vragenlijsten op. De meeste invullers zijn werkzaam in de industriële en bouwsector en in de transport en logistiek.

Noot voor de redactie:Het onderzoeksraapport is hier te downloaden. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met

Sam Groen, adviseur Arbeidstijden FNV Bondgenoten, 030-27 38 648

Marco van Moort, voorlichter FNV Bondgenoten, 030-2738257

Meer informatie over voorzorgsmaatregelen rondom nachtarbeid en werken in de randen van de nacht is te vinden op www.allesoveronregelmatigwerken.nl.

Vier ploegendienst krijgt steeds meer populariteit.

Hoewel we het niet met harde onderzoeksgegevens kunnen ondersteunen lijkt in de praktijk van het Team Arbeidstijden de invoering van 4 ploegendienst steeds vaker voor te komen.

De betrokken bedrijven hikken tegen bedrijfstijdverlenging aan. De eerste oplossing is het maken van overuren. Veelal wordt vanuit een drieploegendienst een extra dienst of diensten overwerk gepland. Geen goede oplossing vanuit de risico’s die verbonden zijn aan het werken in ploegendienst en met name de nachtdienst. Drie ploegendienst met overuren lopen bovendien vast op de grenzen van de ATW, met name doordat de gemiddelde arbeidsduur snel oploopt tot de grens van 40 uur per week. De overstap naar een 4 ploegendienst kan dan een oplossing zijn, maar is zeker niet zonder haken en ogen.

Vier ploegendiensten roosteren altijd een deel van de weekenduren in. Dit is goed te zien in het volgende voorbeeld. Vanuit een traditioneel 3 ploegendienstrooster stapt het bedrijf over naar een 4 ploegendienst met een bedrijfstijdverlenging van 2 weekenddiensten.

Drie Ploegendienst: traditioneel met start zondagnacht

	Ma	Di	Wo	Do	Vr	Za	Zo
A	o	o	o	o	o	-	-
B	m	m	m	m	m	-	n
C	n	n	n	n	-	-	-

Vier Ploegendienst: snel roterende 4-ploegendienst met start zondagnacht

	Ma	Di	Wo	Do	Vr	Za	Zo
A	o	o	o	m	m	-	-
B	m	n	n	-	-	m	n
C	n	-	-	o	o	o	-
D	-	m	m	n	n	-	-

In dit voorbeeld zijn meteen enkele voor en nadelen te zien van de overstap naar vier ploegendienst.

In het oog springt natuurlijk dat de zaterdag nu als ingeroosterde werkdag gaat geleden en dat er midden in de werkweek vrije tijd wordt ingeroosterd. Veel werknemers zien dat als een groot sociaal nadeel.

De rotatiesnelheid is in het 4 ploegendienst verhoogd en er zijn steeds maximaal 2 nachtdiensten achter elkaar geroosterd. Dit is een belangrijke verbetering ten opzichte van het traditionele 3 ploegendienstrooster.

Ook is het relatieve aandeel nachtdiensten gedaald. Van 5 nachtdiensten in elke 3 weken naar 6 nachtdiensten in elke 4 weken.

Interessant zijn de vier ploegendienst roosters die sterk op volcontinuroosters lijken. In het onderstaande rooster wordt om de week volcontinu gewerkt. Dit levert de volgende roostercombinatie op

Ma

Di

Wo

Do

Vr

Za

Zo

Ma

Di

Wo

Do

Vr

Za

Zo

1-2

o

-

o

o

m

m

n

n

-

-

o

o

-

-

3-4

m

m

n

n

-

-

o

o

m

m

n

n

-

-

5-6

-

o

m

m

n

n

-

-

o

o

m

m

-

-

7-8

n

n

-

-

o

o

m

m

n

n

-

-

-

-

Voordelen:

·        3 volledig vrije weekenden per 8 weken, tegenover 1 op de 4 in de andere roosters.

·        Aansluiten bij het principe van het zogenaamde 222 rooster in de vijfploegendienst: van 2 vroeg naar 2 middag naar 2 nachtdienst wordt door werknemers vaak prettig gevonden

·        Nooit meer dan 2 nachtdiensten na elkaar

Nadelen:

·        Na serie van 6 diensten soms maar 48 uur vrij voor nieuwe reeks diensten (in 222 rooster in 5-ploegendienst is dat steeds 4 dagen vrij).

·        Om het weekend een heel weekend bedrijfssluiting is niet altijd mogelijk vanuit de productie

Nadelen nachtdienst blijven bestaan.

De nadelen van het werken in nachtdiensten blijven echter volop bestaan. Nachtdiensten veroorzaken een (ernstige) verstoring van het natuurlijke bioritme. Daardoor ontstaan onmiddellijk acute veiligheidsrisico’s door afnemende alertheid tijdens en vlak na de nachtdiensten en op langere termijn verhoogde gezondheidsrisico’s op o.a. hart- en vaatziekten, slaapklachten, overgewicht, maag- en darmklachten.

Kijk voor meer informatie op www.allesoveronregelmatigwerk.nl

Ook bij 4 ploegendienst is van groot belang om te zoeken naar mogelijkheden om het aandeel nachtarbeid terug te brengen. En als nachtdiensten onvermijdelijk zijn te zorgen voor een optimale bezetting tijdens de nachtdienst zodat werknemers voldoende mogelijkheden hebben om te pauzeren en eventueel een strategisch “dutje” kunnen doen. Ook voorlichting over een gezonde levensstijl als je in de nacht werkt is van groot belang. Gezonde levensstijlen kunnen door de werkgever adequaat worden ondersteund. Denk aan kantinefaciliteiten en (financiële) ondersteuning bij sport en beweging.

FNV Bondgenoten heeft een groot aantal verschillende varianten van 4 ploegendiensten bij elkaar gebracht. Er is nogal wat te kiezen. De notitie kun je hier vinden.