zaterdag 19 november 2011

Henk-in-de-Nacht afsluitende Babbel

Het zit erop. We praten na over zijn persoonlijke ervaringen, de verhalen van ploegenwerkers die al tientallen jaren in de nachtdienst werken en de toekomst van het vakbondsbeleid rond nachtarbeid.


Overigens, uit de alertheidstest is gebleken dat Henk aan het einde van de nachtdienst fors minder scoorde. Na zo'n 24 uur op de benen hebben gestaan, heeft Henk voor de veiligheid vervoer naar huis geregeld.

Henk-in-de-Nacht Babbel aflevering 2

Voorzitter Henk van de Kolk draait een nachtdienst mee. Tijdens zijn dienst wordt enkele malen een alertheidstest afgenomen. We praten kort voor de start van de dienst met Henk.


Geconcentreerd is Henk zijn test aan het invullen.

zaterdag 12 november 2011

Henk in de Nacht babbel aflevering 1

De voorzitter van FNV Bondgenoten - Henk van de Kolk - gaat binnenkort een nachtdienst meewerken in een brouwerij van Heineken. Zo krijgt hij uit de eerste hand ervaring hoe het is om nachtdiensten te draaien. We babbelen eens bij.

Aan de orde komen zijn voorbereidingen op de nachtdienst,  zijn verwachte alertheid tijdens de nachtdienst en over het woon-werk verkeer na de nachtdienst.



We zijn heel benieuwd naar de ervaringen met Henk in de nacht.

zondag 23 oktober 2011

Nachtarbeid heeft ernstige veiligheidsrisico's

Het werken in ploegendienst en vooral in roosters met nachtdiensten beschouwt FNV Bondgenoten als een bezwarende arbeidsomstandigheid welke belangrijke veiligheid en gezondheidsrisico's veroorzaakt
(Een Wordversie van dit artikel kunt U hier downloaden)

De veiligheidsrisico's hangen direct samen met afnemende alertheid door vermoeidheid.

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat vermoeidheid fundamenteel een biologisch/lichamelijk probleem is. Vermoeidheid en verminderde alertheid bij ploegendienstwerkers is een direct en onomkeerbaar gevolg van een lichamelijk proces, waar de werknemer zelf nauwelijks invloed op uit kan oefenen. Slaperigheid dwingt zich met andere woorden op. Een mens kan stoppen met eten en drinken tot de door erop volgt, maar stoppen met slapen is fysiologisch gezien niet mogelijk.

Er zijn meerdere factoren die de vermoeidheid en bijbehorende slaperigheid bij ploegendienstwerkers veroorzaken.

De belangrijkste factor is het tegennatuurlijke levensritme van de ploegenwerker. Men is actief tijdens de nacht, waarin het lichaam eigenlijk in een ruststand staat. Terwijl er geslapen moet worden terwijl de lichamelijke processen juist weer allemaal op starten en "aan" staan.
Ook de wisselingen in het rooster veroorzaakt een onregelmatig slaappatroon waardoor de kwaliteit van de rust afneemt. Het is dus niet alleen de nachtdienst, maar ook de afwisseling van ochtend, middag en nachtdiensten die vermoeidheid veroorzaken.
Ploegendienstwerkers slapen over het algemeen te kort, maar de kwaliteit van de slaap is ook aantoonbaar minder.

Vermoeidheid wordt vaak gezien als een geestelijke staat van zijn (ik voel me moe). Maar door vermoeidheid neemt de coördinatie en reactiesnelheid aantoonbaar af. De fysieke staat van zijn uit zich in een verminderd bewustzijn van de omgeving. Men is minder in staat om logisch na te denken, complexe situaties in te schatten, beslissingen te nemen en te communiceren. Opgebouwde vermoeidheid als gevolg van ploegendienst veroorzaakt met andere woorden veiligheidsrisico's tijdens en vlak na de (nacht)dienst.

Er is veel kennis aanwezig van de wijze waarop vermoeidheid zicht uit. Helaas kan vermoeidheid niet in het bloed of urine worden aangetoond, maar er zijn simpele testen die de GEVOLGEN van vermoeidheid in beeld brengen. Vermoeidheid leidt immers tot afnemende alertheid en alertheid kunnen we goed testen.

Een alertheidtest bestaat bijvoorbeeld uit een softwareprogramma dat het beeldscherm in tweeën deelt. Tijdens de test verschijnt er links of rechts een lichtpunt. Alleen als er in de rechterhelft een punt verschijnt moet de testpersoon op de muis klikken. De test levert twee belangrijke gegevens op als maat voor alertheid. Namelijk het aantal keren dat er fout wordt geklikt (als het lichtpuntje links verschijnt) en de snelheid waarmee geklikt wordt als het punt op de goede rechterhelft verschijnt.

Grote groepen ploegenwerkers zijn op deze wijze onderzocht. Hun alertheid is vergeleken met de testresultaten van personen die alcohol gedronken hebben. Uit onderzoek blijkt dan dat ploegenwerkers die meer dan 17 uur achter elkaar wakker zijn een alertheid hebben die vergeleken kan worden met de alertheid van iemand die (wettelijk maximaal toegestane) 0.5 promillage alcohol in zijn bloed heeft. 17 uur wakker zijn is geen uitzondering in ploegendienst. Dit effect treed onmiddellijk op. Al na de eerste nachtdienst. De gemeten alertheid neemt alleen maar af naarmate er meer nachten achter elkaar worden gewerkt.

In een ander onderzoek is gemeten hoeveel fouten en ongelukken er plaatsvinden tijdens de verschillende soorten diensten. Daaruit blijkt dat er tijdens de nachtdienst 32% meer risico is ten opzichte van de ochtend dienst. Ook hier blijkt het risico toe te nemen naarmate er meer nachten achter elkaar worden gewerkt.

Ook is het mogelijk om de alertheid te meten door ploegenwerkers te vragen hoe vermoeid ze zijn. Hier treedt echter ook een vertroebelend psychologisch proces op. Het zelfbeeld van de eigen vermoeidheid komt niet altijd goed overeen met de gemeten alertheid. Te vergelijken met de chauffeur die na enkele biertjes nog best vind dat hij naar huis kan rijden.

Samenvattend kan op basis van wetenschappelijk onderzoek de veiligheidsrisico's verbonden aan het werken in nachtdienst overtuigend bewezen worden. Veiligheid is in zowel het belang van de werknemer als de werkgever. Fouten kunnen immers ook leiden tot kwaliteitsvermindering van de productie. Het is van groot belang dit risico te erkennen en te onderzoek door bijvoorbeeld de verplichte RI&E. En veiligheid is ook een persoonlijk en maatschappelijk belang. Veel ploegenwerknemers stappen met een verlaagde alertheid als gevolg slaperigheid na de nachtdienst inde auto om naar huis te rijden.

Er zijn verschillende manieren om het veiligheidsrisico van de nachtdienst te beheersen of zelfs te beperken.
1. begin met het meten van de alertheid. Er is slimme software beschikbaar die de afname van de alertheid tijdens de nachtdienst voorspelt.

 2. neem maatregelen om de alertheid tijdens de nachtdienst te verbeteren. Er zijn diverse mogelijkheden:
  • creëer de mogelijkheid EN de cultuur om tijdens de nachtdienst een korte powernap te nemen. Een korte slaap (niet langer dan 20 minuten) verhoogd de alertheid aanzienlijk. Richt daarvoor een aparte ruimte in en een goede slaapvoorziening en geeft toestemming om onder werktijd te slapen. Maak vooral duidelijk dat dit in het belang van de veiligheid is en dus juist een goede strategie die door het bedrijf gewaardeerd wordt. 
  • geef voorlichting en biedt mogelijkheden voor aangepaste voeding tijdens de nachtdienst. Uit onderzoek blijkt dat een andere samenstelling van de voeding TIJDENS de nachtdienst (meer eiwitten, minder koolhydraten en een andere planning wanneer je wat eet) de alertheid aanzienlijk, tot wel 25% kan verbeteren. 
  • verbeter de arbeidsomstandigheden waaronder gewerkt wordt. Denk aan het klimaat maar ook de werkdruk. Voorkom dat bovenop de bezwaren arbeidsomstandigheid NACHTDIENST andere belasting wordt gestapeld. 
  • vermijd overwerk. Overwerken in ploegendiensten met nachtarbeid versterkt de kans op vermoeidheid en daarmee samenhangende veiligheidsrisico's. 
  • probeer het aandeel nachtarbeid in roosters terug te dringen. Analyseer of alle werkzaamheden tijdens de nacht wel nodig zijn. 
  • zorg voor een optimale bezetting tijdens de nacht. Hoewel paradoxaal, is het wellicht verstandig om met meer mensen tijdens de nacht te werken. Zodoende ontstaat ruimte voor extra rust, maar ook extra toezicht en ondersteuning bij het voorkomen van fouten en ongevallen. 
3. Hou het bestaande veiligheidsprotocol bij fouten en ongevallen tegen het licht. Er zijn nauwelijks voorbeelden van bedrijven die hun bestaande protocol aanpassen op de bijzondere arbeidsomstandigheden tijdens de nachtdienst. Bedrijfsongevallen met rampzalige gevolgen worden in verband gebracht met vermoeidheid als gevolg van nachtdiensten. Het ongeval met de kerncentrale in Chernobyl vond bijvoorbeeld plaats om 01:23 uur.

 4, Verbeter de mogelijkheden om middels bedrijfsvervoer na de nachtdienst naar huis te vertrekken. Uit onderzoek blijkt dat nachtwerkers die na de nachtdienst naar huis rijden een grotere kans lopen op ongelukken als gevolg van vermoeidheid.

Uitgebreide documentatie kunt u vinden in onze publicatie Licht op de Nacht.
(Downloaden op FNV Bondgenoten)

donderdag 20 oktober 2011

Licht op de Nacht Babbel aflevering 2.

Het team arbeidstijden praat dagelijks met ploegendienstwerkers over hun ervaringen met de schadelijke effecten van nachtdienst.

In een nieuwe rubriek "Licht op de nacht Babbel" voeren we korte gesprekjes op film aan de hand van konkrete vragen over over eten, slapen, bewegen, leidinggevenden, combineren van werk en prive, slaperigheid tijdens het naar huis rijden.

Vandaag aflevering 2:




woensdag 12 oktober 2011

Licht op de nacht Babbel aflevering 1

Het team arbeidstijden praat dagelijks met ploegendienstwerkers over hun ervaringen met de schadelijke effecten van nachtdienst.

In een nieuwe rubriek "Licht op de nacht Babbel" voeren we korte gesprekjes op film aan de hand van konkrete vragen over over eten, slapen, bewegen, leidinggevenden, combineren van werk en prive, slaperigheid tijdens het naar huis rijden.

Vandaag aflevering 1:

woensdag 5 oktober 2011

FNV Bondgenoten heeft een nieuw beleidsprogramma: LICHT OP DE NACHT.

In Nederland werkt zo’n 16 procent van de beroepsbevolking wel eens in de nacht. Dat zijn ongeveer 1,1 miljoen mensen. De 16 % is een gemiddelde. Kijken we alleen naar werkende mannen dan is 19 procent weleens werkzaam in de nacht en 12 procent van de werkende vrouwen.
Regelmatig werken in de nacht brengt flinke risico’s met zich mee – voor de gezondheid en welzijn van de werknemers. Verder voor de veiligheid van de werknemer zelf en zijn of haar omgeving.
Het rapport Licht op de Nacht van FNV Bondgenoten brengt de risico’s in kaart.  Tevens biedt het een uitgebreid programma van maatregelen om de risico’s aan te pakken.
Leden krijgen tal van instrumenten aangereikt om dit bij de werkgever aan te kaarten.
Licht op de Nacht bevat ook checklists waarmee werknemers aan de slag kunnen.

Downloaden op FNV Bondgenoten

Liever een papieren versie? Leden van FNV Bondgenoten kunnen bellen naar onze Klantenservice 0900-9690



maandag 19 september 2011

Wel of geen lange diensten?

Een Word-versie van dit artikel kun je hier downloaden.
Reageren? stuur een mail naar arbeidstijden@gmail.com

Wel of geen lange diensten?
De Arbeidstijdenwet maakt het mogelijk om lange diensten te maken. De maximale toegestane arbeidsduur is 12 uur per dag, met een maximum van 60 uur per week.. Minimaal is dan een pauze van een kwartier verplicht. Voor nachtdiensten is de maximale duur verlaagd tot 10 uur . Bij hogere uitzonderingen en onder strenge beperkingen kan in de nachtdienst ook een aantal malen per jaar 12 uur gewerkt worden.

Door de structuur van de Arbeidstijdenwet kunnen werknemers niet permanent lange diensten werken. Op langere termijn moet de gemiddelde arbeidsduur namelijk zakken. Voor nachtdiensten is een gemiddelde arbeidsduur van 40 uur voorgeschreven gemeten over elke periode van 16 aaneengesloten weken

Er is veel onderzoek gedaan naar de gevolgen van langere werkdagen. Een goed samenvattend artikel is geschreven Peter Knauth in "Balanceren met arbeidstijden"  van C. Baaijens en B. Jansen.

Nadelen van lange diensten:
Langere werkdagen hebben een nadelige invloed op de alertheid tijdens en vlak na het werk. Daardoor neemt de kans op fouten en ongevallen toe, ook tijdens het woon-werk verkeer.
Onderzoek wijst uit dat 12-urige diensten een 27% hoger risico opleveren in vergelijking met 8-urige diensten. Let wel, daar is het effect van het werken in de nacht niet bij opgeteld. In het algemeen blijkt dat nachtdienst 28% meer kans heeft op incidenten ten opzichte van een ochtenddienst. 12 uur werken in de nachtdienst leidt tot een grote vermindering van de veiligheid.

Langere werkdagen hebben bovendien tot gevolg dat werknemers langer bloot staan aan werkdruk en zware en gevaarlijke arbeidsomstandigheden.

Een aantal onderzoeken stelt dat door vermoeidheid, de productiviteit en prestaties van werknemers afnemen.

De gevolgen voor de gezondheid op langere termijn zijn niet zo duidelijk. Er zijn weinig onderzoeksgegevens bekend, maar het lijkt erop dat werknemers die jaren achter elkaar in 12-uursdiensten werken een hogere kans hebben op ernstige aandoeningen en ziektes.

Ook is aandacht voor het privéleven. Het draaien van lange diensten betekent immers dat een werknemer per dag minder prive tijd heeft. Zeker als we woon-werk verkeer optellen bij de werktijd. De kwaliteit van de vrije tijd neemt af door toenemende vermoeidheid en slaperigheid.

Mogelijke voordelen:
Er worden ook voordelen genoemd, vooral in de prive sfeer.. Door langer per dag te werken heb je meer vrije dagen. Een fulltime arbeidscontract kan dan al met 3 dagen van 12 uur bereikt worden. Dus meer tijd voor leuke dingen. Je bent ook minder reistijd kwijt.

Het verlengen van de werkdag levert ook interessante mogelijkheden op om drie ploegendienst sneller te laten roteren. In het volgende rooster zijn twee diensten verlengd naar 12 uur. Zo ontstaat er een voorwaartse snelle rotatie.


Snelle voorwaartse rotatie wordt in de roosterergonomie gezien als een roosterverbetering.

 Door de verlenging van de dienst is het zelfs mogelijk om het werk in de nachtelijke uren te verkorten. Zo kan een 3 ploegendienst met een bedrijfstijd van 120 uur verdeeld over 5 dagen ook geroosterd worden in diensten van 10 uur verdeeld over 6 dagen.

Het is zeer de vraag of bovenstaand rooster als een verbetering gezien kan worden. De late diensten eindigenom 02:00 uur ’s nachts. Midden in het nachtvenster met bijbehorende verstoring van het bioritme. Ook is sprake van werken in het weekend. Veel werknemers ien dat als een groot nadeel. Daartegenover staat een aanzienlijke toename van vrije dagen en een snellere rotatie in vergelijking met een standaard drie ploegendienst.

Conclusies:
Op basis van onderzoek is het advies om langere werkdagen alleen met de nodige voorzichtigheid in te voeren. Liever niet dus. En zeker niet in nachtdiensten. Werken tijdens de nacht moet zoveel mogelijk voorkomen worden, gezien de risico's voor de veiligheid en gezondheid van werknemers.

En als het wel gebeurd dan met een aangepaste werklast, werkbelasting, taken en arbeidsomstandigheden. Er moeten voldoende pauzes worden ingelast. De minimale grens van een kwartier pauze op 12 uur werktijd is veels te kort.
Er moet aanvullend beleid zijn om vermoeidheid en de opstapeling van vermoeidheid te voorkomen of te minimaliseren. Bijvoorbeeld door veel hersteltijd tussen diensten te plannen en te zorgen voor een goede bezetting. Met te weinig mensen ontstaat in elke dienst snel problemen door oplopende werkdruk. Dat is een extra nadeel tijdens langere diensten.

Lange diensten? Geen goed idee.

maandag 12 september 2011

Heb jij Gewoon Goed Werk?

Iedereen heeft recht op Gewoon goed Werk. Werk dat zeker, veilig en gezond is. En met een fatsoenlijk loon. Waar respect is voor het werk dat mensen doen, ongeacht het soort werk. FNV Bondgenoten heeft een enquête ontwikkeld waarmee jij zelf inzichtelijk kunt maken of je werkgever een "goede"werkgever is.

Laat weten wat jij vindt van jouw bedrijf op het gebied van onder andere:
- arbeidstijden
-inkomen
- sfeer en collegialiteit.

Word jij vrolijk van je bedrijf of is het om te huilen? Verdient jouw werkgever een Gewoon Goed Werk Merk? Vul de vragenlijst in! Ook als je geen lid bent van FNV Bondgenoten.
Ga naar www.gewoongoedwerkmerk.nl en vul de enquête in.

Na het invullen krijg je meteen de resultaten te zien. ook krijg je tips en ideeën om samen met je collega's het werk nog beter te maken.

zondag 21 augustus 2011

De plussen en vooral minnen van ArbeidsTijdenManagement (ATM).

Een Word-versie van dit document is hier te downloaden. 
Reageren? arbeidstijden@gmail.com

Inleiding
In ons voorbeeldbedrijf EKNERP zijn adviseurs van een werkgeversvereniging deze week langs geweest om een inleiding over ArbeidsTijdenManagement (ATM) te verzorgen. In deze visie op moderne arbeidstijden wordt vooral gekeken naar het optimaliseren van de bezetting. Over- en onderbezetting leiden tot leegloop en overwerk/inhuur en kosten daarmee geld. Geld dat prima uitgespaard kan worden door andere arbeidstijden. ATM heeft tot doel het op effectieve en efficiënte wijze afstemmen van werkaanbod en personele inzet in de tijd, rekening houdend met inzet in de tijd, in- en externe bedrijfsmatige eisen, sociale en persoonsgebonden wensen. Het effect van ATM is een stijging van de arbeidsproductiviteit doordat leegloop- en overuren worden geminimaliseerd en er een vermindering van de beheerslasten plaats vindt. ATM leidt met andere woorden tot (grote) financiële voordelen. Niet alleen kan flexibeler gereageerd worden op klantenwensen doordat werklast en bezetting sneller mee ademen met de vraag, maar het zelfde werk kan door minder mensen gedaan worden doordat de werkgever minder leegloop- en overuren moet inroosteren. Een dikke plus dus voor de werkgever.

Zijn er ook zulke plussen voor werknemers?

Volgens de ATM adviseur wel. De nieuwe roosters leiden tot een evenredige verdeling belasting, (uitbreiden) zeggenschap over de eigen werktijden, een (toename) van de voorspelbaarheid van de werktijden en betere afstemming en combinatie van werk(last) en sociale voorkeuren. Bovendien nemen de overtredingen van de ATW af.

Maar klopt dit wel?

Uitbreiding van zeggenschap?
De uitbreiding van zeggenschap wordt in een ATM bijvoorbeeld vorm gegeven door het instellen van klankbordgroepen waarin een aantal werknemers (zonder last of ruggespraak) mee kunnen kijken, analyseren en denken over de werklast, optimale personeelsbezetting en bijbehorende werktijden. Veelal is de uitkomst een aantal keuzemogelijkheden in roosters (2 tot 5 opties). Het personeel kan dan kiezen welke optie zij het prettigst vinden.
Lijkt mooi, maar een Amerikaans onderzoek onder een kleine 20.000 brandweerlieden toonde meer tevreden werknemers als zij inspraak hadden bij een roosterwijziging, zelfs als het nieuwe rooster vanuit gezondheidkundig perspectief er niet op vooruit ging! Uit ander onderzoek blijkt dat een geforceerde implementatie van een rooster leidt tot stress en een slechtere werkmotivatie. Omgekeerd resulteert invloed op het rooster en werktijden in een betere slaap en welzijn. Deze effecten staan los van de feitelijke kenmerken van de roosters. Door in ATM een proces van inspraak op te zetten raken werknemers met andere woorden vanzelf beter in hun vel. Een inspraakproces en een keuzemogelijkheid is vooral een psychologisch proces wat leidt tot vergroting van het draagvlak voor het te draaien van het rooster.  Het is geenszins noodzakelijk dat het betreffende rooster beter of grotere voordelen voor werknemers hoeft op te leveren. Het inspraakproces van een ATM project is misschien wel meer een zoetje voor werknemers dan daadwerkelijke vergroting van zeggenschap over de eigen werktijden.

De speelruimte is door de werkgever vastgesteld!
Ten tweede moet men beseffen dat de verschillende roosteropties in een ATM traject ALTIJD leiden tot minimaliseren van leegloop en overwerk en besparing van kosten. ATM roosters worden ALTIJD binnen de door de werkgever gestelde belangen, normen en kaders ontwikkeld. Roostervoorstellen die niet of onvoldoende passen binnen de werkgeversdoelstellingen zullen geen kans maken. Een plus voor werknemers kan alleen bereikt worden binnen de door de werkgever geboden en voorgeschreven speelruimte.

Zeggenschap over ATV-dagen verdwijnt.
Ten derde leiden ATM roosters veelal tegelijkertijd tot het afschaffen van ATV-dagen en daarmee tot een AFNAME van zeggenschap van werknemers.
Veel bedrijven werken (nog) met 40 urige roosters, gebaseerd op een werkweek van 5 werkdagen van 8 uur. De arbeidsduur is in de meeste CAO's lager en daardoor ontstaan ATV-dagen. Je werkt in het reguliere rooster elke week gemiddeld teveel uur. Ter compensatie krijg je extra vrije (ATV) dagen. Bedrijven maken diverse afspraken over de inroostering van ATV-dagen. Ze worden ingezet om bijvoorbeeld een collectieve stop tijdens de kerst in te roosteren. Maar in de meeste situaties hebben werknemers zeggenschap over de inroostering van (een deel van) hun ATV-dagen.
In een ATM visie zijn deze ATV-dagen vooral een kostenpost. Door opname van ATV ontstaat een gat in de personeelsbezetting en moeten er extra maatregelen genomen worden om de bezetting op peil te houden. Veel beter is om de ATV dagen te plannen als er minder werk is. Tijdens de leegloop dus. Een ATM adviseur gebruikt ATV dagen ALTIJD om leegloopuren af te vullen.
De voordelen voor de werkgever zijn bijzonder. Niet alleen ontstaan er geen bezettingsproblemen bij ATV -  nee sterker -, ATV uren lossen een bezettingsprobleem op. Door het wegroosteren van ATV in leegloopperioden verdwijnt een bron voor stuwmeren van vrije dagen. En de personeelsformatie kan uiteindelijk VERKLEIND worden. Immers tijdens een ATV dag is er geen herbezetting meer nodig.
ATM draait daarmee de oorspronkelijke doelstelling van ATV om. In plaats van uitbreiding en/of behoud van werkgelegenheid leidt de ATM inroostering van ATV tot inkrimping van de vaste formatie.
Werknemers voelen vooral het verlies van zeggenschap over hun vrije tijd. ATV dagen worden gebruikt om de afstemming tussen werk en prive te verbeteren. Deze mogelijkheid verdwijnt in ATM roosters.

Evenredige belasting?
Ook zijn vraagtekens te zetten bij het mogelijke voordeel van een evenredige verdeling van de belasting van roosters.
ATM roosters zorgen voor een optimale verdeling van personeel over de pieken en dalen in de werklast. Er zijn altijd (net) genoeg mensen om het werk te doen. Werknemers klagen in ATM roosters over toegenomen werkdruk. Er moet ALTIJD hard gewerkt moet worden. Zeker als het bedrijf te snel of te hard knijpt op de personeelsbezetting om de financiële voordelen van ATM snel te incasseren.
Bovendien hanteert ATM roosterergonomische regels - zoals snel en voorwaarts roteren en het verminderen van nachtdiensten - MITS de roosteropties vallen binnen de al eerder gestelde economische voorwaarden.
In de ATM visie is tenslotte geen plaats voor aanvullend beleid ter bestrijding van de gevolgen van nachtdiensten. Nachtdiensten verstoren op grondige wijze het bio-ritme van werknemers. Nachtdiensten veroorzaken acute veiligheidsproblemen door de afnemende alertheid tijdens nachtdiensten. Op langere termijn bedreigen nachtdiensten de vitaliteit en gezondheid van werknemers door hogere risico's op o.a. hart- en vaatziekten en overgewicht.

Conclusie en Perspectief;  Zet een eigen vakbondsproces op.
Met andere woorden de mogelijke voordelen van werknemers van ATM roosters zijn abstract en boterzacht. Terwijl de (financiële) plus aan de kant van de werkgever concreet en keihard is.

Het is dan ook belangrijk om een eigen vakbondsproces - en strategie op te zetten in een ATM traject. De kenmerken daarvan zijn:
1. Wees bewust van de psychologie van een ATM-proces. Het aanbod van inspraak op de uiteindelijke roosters is meer een verleidingstactiek dan het bieden van daadwerkelijke invloed op de uitkomst. Het gevoel dat men mee mag denken en beslissen verbetert het geluk ZONDER dat er daadwerkelijk sprake moet zijn van concrete verbetering.
2. Stel je eigen speelruimte vast voor een ATM traject. Welke eisen en wensen hebben werknemers ten aanzien van de nieuwe roosters. Formuleer met andere woorden je eigen belangen, normen en kaders. Maak hiervan een echt vakbondsproces. Zet bijvoorbeeld een enquête uit of organiseer discussiebijeenkomsten om van de leden te horen welke roosterkenmerken in een ATM traject niet mogen verdwijnen en welke verbeteringen je wilt bereiken. Formuleer de uitkomsten van dit proces in een beperkte en duidelijke eisenlijst. Communiceer steeds vanuit deze eisenlijst over de voortgang en uitkomsten van een ATM traject.
3. Gebruik je eisenlijst als de ruggengraat van je belangenbehartiging tijdens een ATM traject. Maak aan de werkgever, de ATM adviseur en vooral de achterban duidelijk dat FNV Bondgenoten alleen roosteropties bespreekt die conform de eisenlijst zijn ontwikkeld. Herhaal dit keer op keer. Beoordeel elke stap in het ATM traject op basis van je eisenlijst en maak je medewerking afhankelijk van het resultaat.
4. Denk goed na of je wel het ATM proces in stapt. Of - als je mee doet - wees bereid ermee te stoppen als niet aan je eigen eisen wordt voldaan. Door met ATM mee te doen, bind en verbind je met de resultaten en uitkomsten. Overweeg een aanpak waarin je niet mee of op afstand mee doet met het proces. Dat kan bijvoorbeeld door af te spreken dat pas een volgende fase van een ATM traject mogelijk is met toestemming van de vakbond. Gebruik vervolgens steeds je eisenlijst om je medewerking aan een voortgang te beoordelen.
5. Hou je rug recht! Stap eruit als er onvoldoende speelruimte is voor het behartigen van werknemersbelang.

dinsdag 5 juli 2011

De zin van voorwaarts roteren.

Een belangrijk advies om de gevolgen van het werken in onrgelmatige diensten te bestrijden richt zich op een " gezonde" roosterergonomie. Naast aandacht voor de lengte van diensten en de lengte van de werkweek bestaat de kern van roosterergonomie uit het advies om voorwaarts en snel te roteren.

Voorwaartse rotatie beschijft de wijze waarop verschillende diensten elkaar afwisselen. Er is sprake van voorwaartse rotatie als de diensten met de klok mee wisselen, dus in de volgorde Ochtend-Middag-Nacht.

De basis voor deze vuistregel ligt in onderzoeksrsultaten waarin duidelijk werd dat onze biologische klok eigenlijk een lengte heeft van gemiddeld 25 uur. Elke dag moet het bioritme dus een uur worden "teruggezet"  Een volkomen vrij bioritme leidt in experimenten ertoe dat mensen gemiddeld elke dag een uur later opstaan en dus ook een uur later weer gaan slapen. In 24 dagen tijd slaat het bioritme op deze wijze dan een compleet etmaal over.


Een volkomen vrij bioritme bestaat natuurlijk niet of het moeten de weinige astronauten zijn die maanden lang in hun ruimtestation om de aarde zweven, maar het 25 uursritme van onze biologische klok is wel de basis voor voorwaartse rotatie van onregelmatige roosters. De voorwaartse rotatie ondersteunt namelijk de natuurlijke drang om de dag met een uur te verlengen. Terwijl achterwaartse rotatie juist tegen deze verschuiving in werkt.

Er is veel onderzoek gedaan naar de effecten van voorwaarts- of achterwaartse rotatie.  Een belangrijk deel van de uitkomsten toont aan dat werknemers in voorwaartse roterende roosters minder spijsverteringsklachten, hart- en vaatziekten, vermoeidsheidklachten en sociale klachten vertonen dan hun achterwaarts roterende collega's. Ander onderzoek laat echter een klassiek dilemma zien; zowel voorwaarts als achterwaarts roterende roosters leiden tot aanzienlijk gezondheidsklachten.

Veel werknemers beoordelen de rotatierichting echter niet op basis van de gevolgen voor de gezondheid. Zij kiezen vaak voor achterwaartse rotatie omdat daardoor een andere verdeling van de vrije tijd ontstaat. Een achterwaarts drieploegendienstrooster plant door de rotatierichting meer vrije tijd in het weekend en dat wordt zeer gewaardeerd.

FNV bondgenoten adviseert roosters voorwaarts te laten roteren, maar stelt tegelijkertijd dat er veel winst te behalen valt uit het beperken van het aantal nachtdiensten. Voorkomen is beter dan genezen.
De bond stelt de volgende aanpak voor:
1. onderzoek in welke mate het nodig is in de nacht te produceren of diensten te plannen. Het klinkt gek maar in menig bedrijf staan 's middag machines stil, omdat er anders " niks" in de nacht te doen is.
2. zorg dat de bezetting en de mogelijkheden om te pauzeren tijdens de nacht optimaal is. Juist tijdens de nachtdiensten is het belang van pauzeren van groot belang voor de alertheid van de werknemer.
3. richt mogelijkheden in voor een powernap tijdens de nachtdienst. Bijvoorbeeld een ruimte en een bed, maar ook collega's die je werk overnemen en je wakker kunnen maken. Een powernap van 20 minuten heeft dezelfde werking als een sterke kop koffie. Alleen niet de nadelen van cafeine bij het inslapen na de nachtdienst.
4. zorg voor gezonde voeding en voorlichting over het eetgedrag tijdens de nachtdienst. Vet eten geeft nachtwerkers het gevoel dat ze de benodigde energie naar binnen werken om het vol te houden, maar vette happen leiden juist tot slaperigheid en zeker bij nachtwerkers tot een verhoogd risico op overgewicht en diabetes 2. Onze spijsvertering is niet ingericht op het verwerken van voedsel in de nacht.
5, zorg voor een koele werkomgeving, dat helpt mee aan het voorkomen van slaperigheid.

woensdag 29 juni 2011

FNV Bondgenoten: zelfde behandeling ultravroege en ultralate diensten als nachtdiensten

Persbericht.

Diensten die starten of eindigen tussen 0:00 uur en 06:00 uur – de zogenaamde ultravroege en ultralate diensten – hebben vergelijkbare impact op werknemers als nachtdiensten. Daarom moeten ze ook met dezelfde maatregelen omkleed worden. Dat vindt FNV Bondgenoten naar aanleiding van een onderzoek naar de ervaringen van mensen met werken in de randen van de nacht. De resultaten van het onderzoek maakt de bond vandaag bekend, op de dag met de kortste nacht.

Grote impact
In het onderzoek geven werknemers die te maken hebben met ultravroege en ultralate diensten aan, dat hun werktijden grote impact hebben op hun leven. Ze hebben last van verminderde alertheid, slapen korter en kunnen na hun dienst moeilijker inslapen. Ook leveren de werktijden problemen op in combinatie met het privéleven.
Opvallend is dat de problemen bij ultralate diensten twee keer zo groot zijn als bij ultravroege diensten. Ook is er een verschil tussen generaties: oudere werknemers (vanaf 40 jaar) hebben meer problemen met ultralate diensten dan jongeren werknemers (tot 40 jaar). Zorgwekkend is dat werknemers aangeven veel meer uren in ultravroege en ultralate diensten te werken dan contractueel is overeengekomen.

Ideale slaapperiode
Werknemers ervaren de ultralate diensten als extra problematisch. Dat is goed te verklaren: de ideale slaapperiode is tussen 22:00 uur en 07:00 uur. Dus mensen die ultravroeg moeten werken, krijgen nog best een behoorlijk deel van die ideale slaap. Werk je ultralaat, dan wordt je gedwongen te slapen als je biologische systeem zich al weer opmaakt voor een nieuwe dag.
Volgens Sam Groen, beleidsadviseur Arbeidstijden bij FNV Bondgenoten, zit daar ook het probleem: “Als je regelmatig van die ultralate diensten werkt, heb je eigenlijk een verkapte nachtdienst. Maar zonder de beschermende randvoorwaarden die daar bij horen. Na een nacht werken is je alertheid een stuk minder, vergelijkbaar met de alertheid die je hebt als je de maximaal toegestane promillage in je bloed hebt. Je bent dan letterlijk slaapdronken. Dat brengt allerlei risico’s met zich mee. Op de werkvloer zelf, maar bijvoorbeeld ook als mensen na hun dienst naar huis rijden.”

Beperken
FNV Bondgenoten wil dat werken in de randen van de nacht zoveel mogelijk beperkt wordt. Groen: ”Gezien de grote risico’s voor werknemers, is het verstandig om te gaan kijken of werkzaamheden die tijdens ultravroege en ultralate diensten worden gedaan, ook niet gewoon overdag kunnen worden uitgevoerd. En moet het dan per se op die tijden, dan hebben werkgevers een verantwoordelijkheid om  goed in te spelen op de gevolgen voor hun mensen, net zoals ze bij nachtdiensten moeten doen.”
Het gaat dan bijvoorbeeld om beperking van de arbeidsduur, om ergonomisch roosteren, maar ook over voorlichting over goed slaapgedrag, het beschikbaar stellen van gezonde voeding of het verzorgen van vervoer van en naar het werk.

Arbeidstijdenwet
Groen: “De Arbeidstijdenwet wordt binnenkort geëvalueerd. Bij de vorige herziening van die wet zijn de normen voor het werken in het nachtelijk venster verruimd. Dit onderzoek geeft in ieder geval aanleiding om de wet op dit punt weer aan te scherpen.”

Het onderzoek naar werken in de randen van de nacht werd uitgevoerd op basis van een enquête via de website van de bond. Dat leverde 2700 bruikbare, ingevulde vragenlijsten op. De meeste invullers zijn werkzaam in de industriële en bouwsector en in de transport en logistiek.

Noot voor de redactie:Het onderzoeksraapport is hier te downloaden. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met
Sam Groen, adviseur Arbeidstijden FNV Bondgenoten, 030-27 38 648
Marco van Moort, voorlichter FNV Bondgenoten, 030-2738257
Meer informatie over voorzorgsmaatregelen rondom nachtarbeid en werken in de randen van de nacht is te vinden op www.allesoveronregelmatigwerken.nl.

maandag 6 juni 2011

Vier ploegendienst krijgt steeds meer populariteit.

Hoewel we het niet met harde onderzoeksgegevens kunnen ondersteunen lijkt in de praktijk van het Team Arbeidstijden de invoering van 4 ploegendienst steeds vaker voor te komen.

De betrokken bedrijven hikken tegen bedrijfstijdverlenging aan. De eerste oplossing is het maken van overuren. Veelal wordt vanuit een drieploegendienst een extra dienst of diensten overwerk gepland. Geen goede oplossing vanuit de risico’s die verbonden zijn aan het werken in ploegendienst en met name de nachtdienst. Drie ploegendienst met overuren lopen bovendien vast op de grenzen van de ATW, met name doordat de gemiddelde arbeidsduur snel oploopt tot de grens van 40 uur per week. De overstap naar een 4 ploegendienst kan dan een oplossing zijn, maar is zeker niet zonder haken en ogen.

Vier ploegendiensten roosteren altijd een deel van de weekenduren in. Dit is goed te zien in het volgende voorbeeld. Vanuit een traditioneel 3 ploegendienstrooster stapt het bedrijf over naar een 4 ploegendienst met een bedrijfstijdverlenging van 2 weekenddiensten.

Drie Ploegendienst: traditioneel met start zondagnacht


Ma
Di
Wo
Do
Vr
Za
Zo
A
o
o
o
o
o
-
-
B
m
m
m
m
m
-
n
C
n
n
n
n
-
-
-



Vier Ploegendienst: snel roterende 4-ploegendienst met start zondagnacht


Ma
Di
Wo
Do
Vr
Za
Zo
A
o
o
o
m
m
-
-
B
m
n
n
-
-
m
n
C
n
-
-
o
o
o
-
D
-
m
m
n
n
-
-


In dit voorbeeld zijn meteen enkele voor en nadelen te zien van de overstap naar vier ploegendienst.

In het oog springt natuurlijk dat de zaterdag nu als ingeroosterde werkdag gaat geleden en dat er midden in de werkweek vrije tijd wordt ingeroosterd. Veel werknemers zien dat als een groot sociaal nadeel.

De rotatiesnelheid is in het 4 ploegendienst verhoogd en er zijn steeds maximaal 2 nachtdiensten achter elkaar geroosterd. Dit is een belangrijke verbetering ten opzichte van het traditionele 3 ploegendienstrooster.

Ook is het relatieve aandeel nachtdiensten gedaald. Van 5 nachtdiensten in elke 3 weken naar 6 nachtdiensten in elke 4 weken.

Interessant zijn de vier ploegendienst roosters die sterk op volcontinuroosters lijken. In het onderstaande rooster wordt om de week volcontinu gewerkt. Dit levert de volgende roostercombinatie op


Ma
Di
Wo
Do
Vr
Za
Zo
Ma
Di
Wo
Do
Vr
Za
Zo
1-2
o
-
o
o
m
m
n
n
-
-
o
o
-
-
3-4
m
m
n
n
-
-
o
o
m
m
n
n
-
-
5-6
-
o
m
m
n
n
-
-
o
o
m
m
-
-
7-8
n
n
-
-
o
o
m
m
n
n
-
-
-
-

Voordelen:
·        3 volledig vrije weekenden per 8 weken, tegenover 1 op de 4 in de andere roosters.
·        Aansluiten bij het principe van het zogenaamde 222 rooster in de vijfploegendienst: van 2 vroeg naar 2 middag naar 2 nachtdienst wordt door werknemers vaak prettig gevonden
·        Nooit meer dan 2 nachtdiensten na elkaar
Nadelen:
·        Na serie van 6 diensten soms maar 48 uur vrij voor nieuwe reeks diensten (in 222 rooster in 5-ploegendienst is dat steeds 4 dagen vrij).
·        Om het weekend een heel weekend bedrijfssluiting is niet altijd mogelijk vanuit de productie

Nadelen nachtdienst blijven bestaan.
De nadelen van het werken in nachtdiensten blijven echter volop bestaan. Nachtdiensten veroorzaken een (ernstige) verstoring van het natuurlijke bioritme. Daardoor ontstaan onmiddellijk acute veiligheidsrisico’s door afnemende alertheid tijdens en vlak na de nachtdiensten en op langere termijn verhoogde gezondheidsrisico’s op o.a. hart- en vaatziekten, slaapklachten, overgewicht, maag- en darmklachten.

Kijk voor meer informatie op www.allesoveronregelmatigwerk.nl

Ook bij 4 ploegendienst is van groot belang om te zoeken naar mogelijkheden om het aandeel nachtarbeid terug te brengen. En als nachtdiensten onvermijdelijk zijn te zorgen voor een optimale bezetting tijdens de nachtdienst zodat werknemers voldoende mogelijkheden hebben om te pauzeren en eventueel een strategisch “dutje” kunnen doen. Ook voorlichting over een gezonde levensstijl als je in de nacht werkt is van groot belang. Gezonde levensstijlen kunnen door de werkgever adequaat worden ondersteund. Denk aan kantinefaciliteiten en (financiële) ondersteuning bij sport en beweging.

FNV Bondgenoten heeft een groot aantal verschillende varianten van 4 ploegendiensten bij elkaar gebracht. Er is nogal wat te kiezen. De notitie kun je hier vinden.