dinsdag 28 april 2020

ROL VAN DE OR BIJ VERANDERING ROOSTERS ALS GEVOLG VAN CORONA


BEDOELD VOOR VAKBONDS- EN OR-LEDEN FNV INDUSTRIE

Het corona-virus houdt heel Nederland in zijn greep. Bedrijven komen in de problemen door wegvallend werk.  Productielijnen worden stilgezet. Werknemers worden ‘gevraagd’ vakantiedagen of ADV op te nemen. Bedrijven moeten zelfs de deuren sluiten en werknemers naar huis sturen. Veel werkgevers maken gebruik van de Noodmaatregel overbrugging voor werkbehoud (NOW). Andere sectoren komen juist om in het werk en draaien de productieprocessen op volle toeren. Verloven worden ingetrokken en veel werknemers moeten overwerken, vaak tegen de grenzen van de ATW aan.

Een FNV kader voor “Corona –roosters”.
Het corona-virus kan er wel voor zorgen dat er minder werknemers zijn om het rooster in te vullen. En ook de contactbeperkingen kan het lastig maken op de werkvloer. Veel bedrijven passen daarom hun werktijden-regelingen aan. Nieuwe roosters worden geïntroduceerd zodat de werktijden meer gespreid worden (bv van dagdienst naar 2 ploegendienst). Andere bedrijven zijn juist genoodzaakt hun ploegendiensten te veranderen (bv van een 5 naar een 3 ploegendienst) omdat er te weinig werk of te weinig personeel is om de ploeg draaiende te houden.

De FNV gebruikt een paar uitgangspunten om roostervoorstellen te beoordelen:  
1.       De gezondheid van werknemers moet bovenaan staan.
2.       Onveilige en gezondheidsbedreigende roosters moeten beteugeld worden.
3.       Wetgeving over werktijden (WOR, art.27, ATW en ATB) blijft van toepassing.
4.       De productie en bijbehorende werkgelegenheid moet zoveel mogelijk geborgd blijven.

Vooral het beperken van de fysieke belasting is extra belangrijk. Veel ploegenroosters verstoren de slaap van werknemers. Goed en voldoende slapen is belangrijk voor je immuunsysteem. En dat is in deze corona tijd cruciaal.

Bestaande regels bij het wijzigen van de werktijden (zoals de WOR, ATW, de cao en bedrijfsregelingen) zijn NIET veranderd of aangepast door de Corona-crisis. Er is geen sprake van een noodtoestand. En ook al vóelt het wellicht wel zo…nood breekt nog steeds geen wet noch de cao! Een werkgever kan werknemers bijvoorbeeld niet verplichten om vakantie- of ADV-dagen op te nemen. Hiervoor zijn regels opgenomen in de cao of bedrijfsregeling. Welke regels er gelden is afhankelijk van de situatie en het bedrijf. Sla de cao/bedrijfsregeling er op na.

Rol OR is principieel niet veranderd
Werktijden mogen niet zó maar gewijzigd worden zonder dat de OR heeft ingestemd. Een crisis (zoals corona) doet hier niets aan af en zet een wettelijke verplichting van de werkgever om die instemming te vragen niet opzij. Bij elke wijziging van een werk- en rusttijdenregeling behoudt de OR een instemmingsrecht (art 27 WOR), tenzij de cao iets anders bepaalt.  

De crisis maakt wel dat  iedereen snel als mogelijk is gaat schakelen, want de toekomst van het bedrijf en de werkgelegenheid kan daar van afhangen. Maar tegelijkertijd is nu ook van extra belang dat werknemers gezond en veilig hun werk kunnen blijven doen, en niet alle roosterwijzigingen dragen daar aan bij. Zo heeft de FNV Industrie in de eerste weken van de crisis roosterwijzigingen gezien met de introductie van 12 uurs diensten. Diensten die de gezondheid van (nog) inzetbare werknemers juist onder druk zetten!

Dus snel handelen blijft belangrijk maar met verstand en binnen de overige wettelijke kaders (arbeidstijdenwet) en regelgeving (CAO).  Ook CAO-regels kunnen niet eenzijdig door de werkgever opzij gezet worden. Ook de OR kan daar niet van afwijken. Daarvoor is altijd overleg én instemming van alle CAO partijen noodzakelijk.

Sneller schakelen…
Een instemmingsprocedure kost meestal veel tijd, tijd die er nu tijdens de crisis niet of nauwelijks is. Het ziekteverzuim binnen een ploeg of afdeling kan van de ene op de andere dag zo oplopen dat er flink in het rooster gewijzigd moet worden. Als voor elke wijziging dan instemming van de OR nodig is, dan raakt de ruimte om dagelijks oplossingen voor bezettingsproblemen snel op. Aan de andere kant is het belangrijk om het instemmingsrecht principieel te blijven claimen. Het “passeren” van de OR mag geen normaal gedragscode voor de werkgever gaan worden.

We adviseren Ondernemingsraden in ieder geval de volgende onderdelen in hun advies op te nemen;
·         Instemming is exclusief verbonden aan de huidige corona-crisis
·         De instemming geldt slechts voor beperkte tijd.
·         Wekelijkse informatie plicht van de werkgever over bijvoorbeeld ziekte-verzuimcijfers per afdeling/ploeg en dagelijkse roosteroplossingen.
·         Voorwaarden waaraan voldaan moet zijn voordat crisis-roosters worden toegepast, bijvoorbeeld een ziekteverzuim hoger dan 20% of overeenstemming van CAO-partijen alvorens een nieuw rooster kan worden toegepast.
·         Wekelijks toetsen wat de impact is van de tijdelijke maatregel en of er bijstellingen dienen plaats te vinden.

…met ondersteuning van de FNV bestuurder…
Je kan bij de FNV bestuurder terecht om roostervoorstellen van de werkgever te laten beoordelen. De bestuurders van FNV Industrie hebben diverse roosteroplossingen voor corona-bestendige omstandigheden bekeken en beoordeelt en aparte notities voor kaderleden gemaakt met een bespreking van diverse oplossingen voor volcontinu, semi-continu en discontinue ploegenroosters. Ook heeft de FNV heel nauwkeurig gekeken naar de introductie van 12 uursdiensten als oplossing voor bezettingsproblemen.

..maar raadplegen achterban blijft belangrijk!
De FNV ziet links en rechts best wel paniekvoetbal in bedrijven en dat is ook goed te begrijpen. Niemand heeft een draaiboek voor deze corona-pandemie. Het is extra belangrijk om de belangen van werknemers goed in de gaten te houden in waan van de dag. Vooral om te garanderen de offers die aan iedereen gevraagd worden niet uit balans raken of disproportioneel – zoals het zo mooi heet – aan de kant van werknemers terecht komen.  Verandering van roosters is een ingrijpende gebeurtenis voor de betrok­ken werknemers: lichamelijk én sociaal. Het is daarom een onderwerp waarop de vakbond en de or nadrukkelijk betrokken moeten worden. Omdat het voor betrokken werknemers zo'n ingrijpende gebeurtenis is, is het van groot belang dat de werkgever daarbij een zorgvuldige procedure in acht neemt. De or  moet daarop toezien. Regelmatig contact met de achterban is daarbij essentieel!

Checklist: verandering van roosters door corona


BEDOELD VOOR VAKBONDS- EN OR-LEDEN FNV Industrie

Vragen aan de werkgever stellen over de noodzaak en bruikbaarheid,  mogelijke alternatieven en de toepassing van de CAO.
Juist nu is de kans op paniekvoetbal groot en zoeken werkgevers naar oplossingen in roosters in werktijden die (te) drastisch zijn of waarvoor andere “betere” alternatieven voor bestaan of stomweg niet passen in de ATW. Om daar achter te komen hebben we een aantal vragen die de OR aan de werkgever kan voorleggen alvorens wel/geen instemming te overwegen voor nieuwe roostervoorstellen of werktijdregelingen. Artikel 27 lid 2 van de WOR stelt dat de werkgever schriftelijk een overzicht van de beweegredenen voor het besluit moet geven en in moet gaan op de gevolgen die het besluit naar te verwachten valt voor de in de onderneming werkzame personen zal hebben. Onderstaande vragen helpen hem daar een beetje mee.

Noodzaak:
o   Wat is/zijn  precies het probleem/de problemen?
o   Is er sprake van (een combinatie van) verminderd of juist meer werkaanbod, hoog ziekteverzuim, vormgeven van de 1,5 meter regel op de werkvloer, veilig blijven produceren?
o   Welke cijfers zijn daarover beschikbaar?
o   Wat zijn de vooruitzichten?
o   Waarom moeten deze maatregelen écht genomen worden?
o   Kunnen de voorgestelde maatregelen ook uitgesteld worden?
o   Wat gebeurd er als er geen maatregelen genomen worden?
o   Onder welke omstandigheden en voorwaarden moeten de voorgestelde maatregelen van kracht worden?
o   En wanneer en onder welke voorwaarden kan er weer terug geschakeld worden naar de normale roosters en werktijden?

Bruikbaarheid:
o   Wat is precies het doel van de roosterverandering?
o   Hoe ziet de oplossing er praktisch uit?
o   Onder welke omstandigheden wordt de roosteraanpassing van kracht?
o   Wat zijn dan de minimumeisen aan:
-          Minimaal noodzakelijke bezetting per ploeg
-          Bruto/netto reserve bezetting in de ploeg/afdeling.
-          Garanderen van een veilig en betrouwbaar productieproces.
-          Voldoende gekwalificeerde mensen aan de lijn?
o   Wat zijn de gevolgen voor de betrokken werknemers?
o   Neemt de sociale en/of fysieke belasting voor de betrokken werknemers toe?
o   Hoe wil de werkgever nadelige gevolgen (gaan) oplossen?
o   Lost de rooster aanpassing alle problemen op?
o   Welke problemen moeten aanvullend opgelost worden?
o   Hoe dan? Nu en in de toekomst?
o   Is er binnen de voorgestelde roosterverandering nog ruimte om alledaagse calamiteiten op te vangen?
o   Heeft de voorgestelde roosterverandering gevolgen voor een toekomstige genormaliseerde toestand?
o   Hoe dan en hoe kan dat nu en straks worden opgelost?
o   Is het voorstel getoetst op de grenzen van de ATW?
o   Past het voorstel binnen de wettelijke grenzen van de ATW?

Alternatieven:
o   Zijn er andere (slimmere) manieren om de doelstellingen (bv contactbeperkingen) te verwezenlijken?
o   Is er een alternatief rooster of werktijdenregeling denkbaar met minder (fysiek/sociaal) belasting voor de werknemers?
o   Kan de productiecapaciteit verminderd worden?
o   Kan de productiecapaciteit niet gespreid worden over meerdere/mindere dagen?
o   Levert een andere verdeling van bedrijfstijd/productiecapaciteit een minder belastend alternatief rooster op?
o   Is deze optie onderzocht?
o   Waarom is een mogelijk alternatief toch niet gekozen?
o   Is er een andere inzetbaarheid van de werknemers denkbaar? Bijvoorbeeld bijscholen of tijdelijk ander werk laten verrichten binnen of buiten de organisatie?
o   Is de arbeid ook op andere manieren gezonder en socialer te maken?

Toepassing van de CAO:
o   Welke CAO-artikelen zijn van toepassing (en hoe) op de voorgestelde roosteraanpassing? (denk aan de volgende artikelen);
·         Toeslagen (ploegen en overwerk)
·         Werk- en rusttijden per dag, per week, kwartaal of jaar.
·         Definities en roosters voor ploegendiensten
·         Vakantie en verlof
·         Plus- en min urensysteem
·         Mededelingstermijn van het rooster
·         Voorzieningen: kantinefaciliteiten, veiligheid, personeelsvervoer en communicatie.
o   Past het voorstel binnen de grenzen van de CAO?
o   Welke onderdelen moeten aangepast worden?
o   Is er overleg met vakbonden over de voorgestelde roosteraanpassing?
o   Wat is de uitkomst van dit overleg?

 Procedure
- Als de tijd het toelaat: stel versneld een or-commissie werktijden samen met daarin or-leden en werknemers van de betreffende afdeling. Zij maken afspraken over de te volgen procedure in het kader van de tijdelijke invoering of verandering van (ploegendienst)roosters. Geen tijd? Dan kan de or het wel alleen. Alle hens aan dek!
- Maak afspraken over de frequentie (bv 1 x per week) en wijze van communicatie dat de or geïnformeerd wordt door de werkgever over de voortgang van de crisis en de genomen maatregelen. De werkgever moet frequent toetsen wat de impact is van de tijdelijke maatregel en dit kortsluiten met de or en aangeven welke bijstelling plaatsvinden. Ook dienen er afspraken gemaakt te worden over de frequentie en wijze van informeren en betrekken van de werknemers.
- Maak afspraken over een versnelde instemmingsprocedure als aan alle formele voorwaarden is voldaan (te nemen besluit, gevolgen, maatregelen + goed onderbouwd). Besprek ook onder welke voorwaarden de or (bij wijze van hoge uitzondering) van instemmingsaanvraag af ziet.

 Informeren en raadplegen van de betrokken werknemers
Het informeren en raadplegen van de werknemers is van groot belang. De maatregelen kunnen immers verstrekkende gevolgen hebben voor de werknemer. Infomeer hen tijdig over:
- Over de redenen van de maatregel.
- Over de (rand)voorwaarden en tijdelijkheid van het besluit
- Over de keuze van een rooster incl. de fysieke, sociale en arbeidsvoorwaardelijke gevolgen.

Proefperiode en evaluatie
De te nemen maatregelen ivm corona zijn allemaal tijdelijk. Zorg dus voor goede afspraken over: 
- de planning incl. concrete einddatum (dus niet ‘zolang de crisis duurt’). Onder welke voorwaarden kan een eventuele verlenging plaatsvinden? En wat is dan de rol van de or? Bijvoorbeeld ‘na overleg/ instemming or’.
- de (tussentijdse) evaluatie en evt. bijstellingen
- de controle op naleving van afspraken.