Inzoomen op Plus-Min Roosters.

De laatste jaren worden er in veel bedrijven flexregelingen afgesproken. Ze krijgen namen als flexbankregeling, jaarurenregeling, plus/minurenregeling ect.. De economische crisis lijkt de behoefte aan dergelijke flexregelingen alleen maar verder te hebben aangewakkerd.

Slimmer Werken/Plus-Min roosters

Slimmer Werken vertaalt zich in roosters waarin de werktijd wordt verlengd tijdens perioden met een hoge werklast. De vaste personeelsbezetting is dan volgens rooster vaker en/of langer aanwezig. Aan de andere kant wordt de werktijd verlaagd tijdens een vermindering van de werklast.

Slimmer Werkenroosters verdelen de vaste personeelsbezetting beter over de variatie in werklast. Overwerken en de inzet van uitzendkrachten tijdens drukke perioden is minder noodzakelijk. De gemiddelde arbeidsduur blijft wel op hetzelfde niveau als voorheen.

De gemiddelde arbeidsduur wordt veelal op jaarbasis berekend. Dat kan op verschillende manieren:

-          Via een jaarurennorm, dus door het aantal uren dat de fulltime werknemer op jaarbasis werkt vast te leggen.

-          Via een plus-minurensysteem, dus door over een langere periode (meestal een jaar) de meer en minder dan de normale wekelijkse arbeidsduur gewerkte uren bij te houden en tegen elkaar weg te strepen. Er zijn vele varianten. Systemen verschillen in hoe lang een saldo mag blijven staan of hoeveel plus-/minuren opgebouwd mogen worden. Vaak zijn in de cao al mogelijkheden opgenomen om plus- en minurenregelingen op bedrijfsniveau uit te werken. Een waarschuwing is op z’n plaats: een plus-/minurenregeling kan  in de praktijk gebruikt worden om te besparen op de kosten voor overuren. Extra gewerkte uren zijn overuren, maar worden nu plusuren. De overurentoeslag of toeslag voor afwijkend werk mag daarbij niet verdwijnen!

-          Via een combinatie van beide.

Waarom wil de werkgever dit?

Slimmer Werken/Plus-Min roosters hebben een positief effect op de kosten. Eigenlijk is het heel simpel. De bezetting wordt beter afgestemd op de pieken en dalen. Daarmee verdwijnen overuren en leegloopuren. Met name het afbouwen van leegloopuren levert geld op! De werkgever maakt dan geen kosten meer voor werknemers die wel aanwezig zijn maar eigenlijk te weinig werk hebben. Ook de afbouw van het aantal overuren is natuurlijk zeer aantrekkelijk voor de werkgever.

Waarom wil de werknemer dit?

Tja, meestal zijn er heel weinig voordelen te ontdekken in slimmer Werken/Plus-min roosters. Harder (en meer) werken tijdens drukke en rustige perioden, verlies van overurentoeslag, meer onregelmatigheid in het rooster, verlies van werkgelegenheid omdat het bedrijf dezelfde bedrijfstijd met minder mensen kan afdekken.

Door een goed gerichte strategie kunnen echter wel voordelen binnen gehaald worden.

Doe een voorstudie naar de eisen en wensen van werknemers!

In de ontwerpfase van Slimmer Werken/ Plus-Min roosters is een voorstudie naar de oordelen, knelpunten, eisen en wensen van werknemers ten aanzien van hun werktijden en de optimale combinatie van werk en privé, van groot belang. Te vaak wordt bij het ontwerpen van roosteralternatieven alleen gekeken naar de belangen van de werkgever. Door middel van een voorstudie kunnen de eisen en wensen van werknemers scherp in kaart gebracht worden en als gelijkwaardig belang bij het ontwerpen van een rooster worden betrokken. Deze voorstudie wordt gelijktijdig met de werklastanalyse uitgevoerd. Beide liggen aan de basis voor het ontwerpen van een nieuw rooster.

Voorwaarden bij Slimmer Werken/ Plus-Min roosters:

A.     Maak afspraken over de zeggenschap van werknemers over hun werktijden. De nieuwe roosters kunnen voor werknemers een kans zijn om werk en privé beter op elkaar af te stemmen. Werkgevers zien dit vaak niet als prioriteit. Als werknemers zelf ook invloed kunnen hebben op de momenten waarop gewerkt wordt, voelt de werkgever dit meestal als een verlies. De beschikbaarheid van de werknemer wordt bij uitbreiding van zeggenschap immers beperkt. Zie voor uitwerking hiervan de volgende paragraaf.

B.     De werktijden dienen altijd via vooraf afgesproken roosters te worden vormgegeven, zodat duidelijk is waarvan afgeweken wordt en welke grenzen vervolgens van toepassing zijn. Vooraf moet dus duidelijk zijn hoe er in piekperiodes wordt gewerkt, en hoe in dalperiodes. Or en pvt hebben instemmingsrecht op deze roosters. Het mag dus niet door ad hoc maatregelen en afspraken.

C.     Maak afspraken over de bandbreedte waarbinnen de maximale en minimale werkweek zich moet bewegen. Er zijn diverse voorbeelden denkbaar:

-          Maximaal 45 uur per week gedurende maximaal 13 weken per jaar.

-          Gedurende één aaneengesloten periode van 13 weken per jaar mag de gemiddelde werkweek stijgen. In dit model gelden de volgende grenzen:

o    voor 2- en 3-ploegendiensten maximaal gemiddeld 40 uur per week;

o    voor 5-ploegendiensten gemiddeld maximaal 36 uur per week;

-          Gedurende een totaal van 13 weken per jaar extra diensten boven rooster invullen. Per week niet meer dan 1 dienst extra, aansluitend aan een reeks. Het inplannen van een extra nachtdienst is niet toegestaan.

-          Compensatie van te veel gewerkte uren volgens een voorkeur:

1.   direct volgend na lange werkweken;

2.   binnen de cyclus van het rooster;

3.   in ieder geval binnen 13 weken.

-          Een week langer gewerkt dan normaal, dan onmiddellijk compenseren met een kortere werkweek. Of als er een aantal weken langer is gewerkt onmiddellijk compenseren met een periode waarin er gemiddeld minder wordt gewerkt.

-          Per 13 weken altijd gemiddeld 38 uur werken.

-          Maximale werktijd 45 uur per week, minimale werktijd 32 uur per week. Gemiddeld op jaarbasis 38 uur

D.     Spreek ergonomische en sociale roostervuistregels af voor het inroosteren van plus- en minuren. Bijvoorbeeld:

-          maximaal 4 nachtdiensten aaneengesloten;

-          geen uitbreiding van de bedrijfstijd in de nacht als dat betekent dat mensen meer nachtdiensten moeten gaan werken. In zulke gevallen overschakelen naar meer personeel of een extra ploeg;

-          uitbreiding van de bedrijfstijd in het weekend beperken en met zo min mogelijk negatieve gevolgen voor de werknemers. Extra gewerkt in het weekend dan bijvoorbeeld compenseren door een extra vrije weekenddag.

E.      Roosterwijziging ruimschoots (liefst 28 dagen) van tevoren bekend maken.

F.      Vast periodeloon (waaronder inkomen bij ziekte en vakantie).

G.     Heldere systematiek waarmee plus- en minuren verrekend worden Een eenvoudig systeem met enkel de mogelijkheid van een positief urensaldo, verdient de voorkeur. Een negatief urensaldo is dan altijd voor rekening van de werkgever.

H.     Goede registratie van min- en meeruren, met het recht van de werknemer op inzage te allen tijde, en regelmatig overzicht van de saldo voor bond en/of OR/PVT.

I.        Maak een afspraak over de periode waarover afrekening van plus-/minuren plaatsvindt. Bij voorkeur per kwartaal, maar minimaal één keer afrekenen per jaar. Er is dan feitelijk sprake van een jaarurennorm . Soms wordt dan afgesproken dat een aantal plusuren meegenomen kan worden in de volgende periode. Daar zijn we niet voor. Minuren zijn altijd het leegloop risico van de werkgever.

J.       Het is niet verstandig om ADV-/roostervrije uren in het saldo in te brengen. Daarvoor zijn deze uren niet bedoeld. Werknemers kunnen bovendien de zeggenschap over de opname van deze dagen verliezen.

K.    Heldere definitie van overwerk. Overwerk is te definiëren als werken boven het aantal uren volgens rooster (dat kan dus een rooster met meer uren zijn of met minder uren); of als uren boven een vaststaand aantal per week. Bedenk dat een andere definitie van overwerk ten koste kan gaan het recht op toeslag voor overwerk of afwijkende werktijd in situaties waarin dat recht er voorheen wel was. In dat geval moet daar dus een compensatie voor afgesproken worden.

L.      Het systeem heeft geen effect op de opbouw van vakantie. Bij de opname van vakantie wordt het aantal uren afgeboekt dat volgens rooster op die dag zou worden gewerkt. Als de piek in de zomerperiode valt is dat ongunstig voor de werknemers, immers zij zullen in de regel meer uren van hun vakantietegoed moeten afschrijven. Dit kan reden zijn om ook hiervoor een stukje compensatie te vragen. Voorbeeld: 3 weken vakantie opnemen in een 5x9 periode betekent 15 uur extra vakantie-uren afschrijven. Dan is 5 tot 10 uur compensatie te rechtvaardigen, immers eventuele voordeel in  dalperiode van max. 10 uur zijn, uitgaande van 25 vakantiedagen.

M.   Bij ziekte moet het systeem neutraal uitwerken. Dat betekent dat tijdens ziekte geen uren van de urenbank worden opgebouwd of afgeschreven

N.    Spreek uitzonderingsbepalingen af voor ouderen en werknemers die vanwege lichamelijke of sociale (werk en privé) redenen niet mee kunnen in het flexibele systeem: vrijstelling of vrijwilligheid.   

O.    Extra flexibiliteit van de werktijd van werknemers moet ook ten voordele van de mensen komen. Bijvoorbeeld door korter te gaan werken. Uitgangspunt is dat minimaal de eventuele gevolgen voor de overwerkvergoeding worden gerepareerd of gecompenseerd. Maar de verdiensten voor de werkgever, vooral gelegen in het verminderen van leegloop, zijn veel groter. Dus is er onderhandelingsruimte t.b.v. de voordelen voor werknemers. Dat kan in verschillende vormen worden gegoten. Zie verderop in dit stuk.

P.      Spreek een proefperiode af van een half jaar of een jaar, waarna het systeem wordt geëvalueerd en zonodig wordt bijgesteld. Zorg ervoor dat de afspraak zo is gemaakt dat het systeem stopt tenzij verlenging wordt overeengekomen.

Q.    Let op sluipende bedrijfstijdverlenging (dat is het geval bij almaar stijgend aantal plusuren). In dat geval moet worden overgegaan op een ‘hoger’ ploegendienstrooster.

Basisvoorwaarden voor Succes.

De analyse van het werkaanbod, de regels waarbinnen de roosters ontwikkeld mogen worden én de kwaliteit van het arbeidstijdenmanagement zijn basisvoorwaarden. Zij bepalen de speelruimte in het bedrijf. Bedrijven met een zwakke reputatie op dit gebied zijn eigenlijk niet geschikt voor Slimmer Werkenroosters. De speelruimte voor flexibele roosters moet dan zo beperkt mogelijk worden gemaakt.

Bij Slimmer Werken moet altijd worden afgewogen hoe de variërende bedrijfstijd anders kan worden opgevangen dan door de roosters te variëren. Denk daarbij aan: extra mensen in dienst, combineren van verschillende soorten ploegendiensten en/of inzetten van deeltijdcontracten, technologische aanpassingen (bijvoorbeeld inbouwen van buffers om slappe en drukke tijden op te vangen, et cetera.).

Nogmaals, een goed arbeidstijdenmanagement is onontbeerlijk om bij Slimmer Werkenprocessen een passend rooster te ontwerpen dat voldoet aan de moderne ergonomische en sociale eisen. Er moet eerst op bedrijfsniveau worden overlegd voordat wordt overgegaan op het toepassen van een plus-/minurenregeling.

Flexibiliteit kan immers op meer manieren worden opgevangen. Overwerk is een eenvoudige methode. Een aanpassing van het reguliere rooster kan soms al voldoende bijdragen. Zaken die aan de orde moeten komen zijn bijvoorbeeld:

-          analyse werkaanbod;

-          inventarisatie wensen en voorkeuren werknemers;

-          vaststellen bezettingseisen;

-          vaststellen bruto/netto en reservebezetting;

-          roosterontwerp;

-          collectieve en individuele zeggenschap over het rooster.

Disclaimer:

FNV Bondgenoten kan niet aansprakelijk worden gesteld voor enige schade, in welke vorm dan ook, die voortvloeit uit informatie op deze website. Evenmin kan FNV Bondgenoten aansprakelijk worden gesteld voor enige schade die voortvloeit uit het gebruik, het onvermogen tot gebruik of de resultaten van het gebruik van informatie op deze site.

Alle informatie, voorbeelden en suggesties zijn samengesteld en geschreven met uiterste zorgvuldigheid. We kunnen echter niet garanderen dat alle informatie juist is.

FNV Bondgenoten is aansprakelijk voor de inhoud van door bezoekers geplaatste reacties. Reacties worden enkel op risico van de schrijver geplaatst. FNV Bondgenoten kan niet instaan noch aansprakelijk gesteld worden voor de inhoud van reacties.